Koemest: van probleem naar waardevol product

In Nederland lopen er zo’n 1,6 miljoen melkkoeien rond die met elkaar 76 miljoen ton mest per jaar produceren. Een deel van deze mest wordt op de akkers als bemester op de akkers gebruikt, een deel wordt tot biogas verwerkt en een deel van de Nederlandse mest wordt geëxporteerd. Wat als deze koemest als grondstof kunt gebruiken voor nieuwe materialen en producten?

Mest in Nederland wordt nu vooral al een probleem gezien: de boeren produceren meer mest dan duurzaam en milieuvriendelijk op het land kan worden toegepast. Aan de andere kant wil de Nederlandse overheid het gebruik van fossiele brandstoffen zoals aardgas, steenkool en aardolie sterk verminderen. Bij de verbranding van deze fossiele brandstoffen komt het broeikasgas CO2 vrij en dat is slecht voor het klimaat. Producten die nu nog van fossiele grondstoffen gemaakt worden, zullen in de toekomst van hernieuwbare materialen gemaakt moeten worden. Koemest is zo’n hernieuwbare grondstof: betaalbaar, biologisch, afbreekbaar en beschikbaar!

Basisgrondstof

Via een Seed Money Project heeft Wageningen Food & Biobased Research in samenwerking met Dungse, een materiaalontwerp- en innovatiebedrijf dat sinds 2019 werkt met koemest als basisgrondstof voor duurzame materialen, onderzoek gedaan naar verwerkingsmogelijkheden en prestaties van materialen op basis van mest. Onderzoeker Martien van den Oever begeleidt het project vanuit Wageningen. “We hebben het afgelopen jaar gekeken hoe koemest verwerkt kan worden tot producten, in hoeverre deze producten geschikt te maken zijn voor bijvoorbeeld toepassing in de bouw- of tuinbouwsector en welke partijen er interesse hebben om koemest daadwerkelijk te verwaarden in toepassingen buiten de landbouw.”

India

De samenwerking met Dungse was volgens Martien logisch, omdat het bedrijf ervaring heeft met de toepassing van koemest in composieten, waarbij ze gebruik maken van de oude tradities uit India. “Koemest is een hele gangbare grondstof die in India al eeuwen wordt toegepast. Ze gebruiken het bijvoorbeeld om muren van huizen vochtwerend te maken, maar er lopen ook initiatieven om plaatmaterialen zoals spaanplaat te ontwikkelen op basis van koemestvezels.”

In India zijn er zo’n 300 miljoen koeien die samen goed zijn voor productie van 3 miljoen ton koemest. Een deel van die mest wordt gebruikt als brandstof, waarbij onder andere roetdeeltjes vrijkomen, maar veel mest gaat er verloren. “Door de handen ineen te slaan, helpen we zowel Nederland als India verder bij de ontwikkeling van hoogwaardig producten en materialen uit koemest”, vertelt Martien.

Vogelhuisjes

In een jaar tijd hebben de Wageningse onderzoekers en Dungse meer inzicht gekregen in de verwerkingsmogelijkheden van koemest tot verschillende type producten. “We hebben veel geleerd over de geschiktheid van koemest voor verschillende toepassingen. Daarnaast weten we nu ook beter welke marktpartijen interesse hebben in op mest-gebaseerde producten”.

Dungse heeft met opgedane kennis haar contacten in India kunnen verstevigen met onder andere (design) opleidingen ter plekke. Door deze samenwerking kon het bedrijf een goede basis leggen om aansluiting te vinden bij diverse markten waar biobased producten kunnen worden toegepast, vertelt Lindey Cafsia, co-founder van Dungse. “De samenwerking met Wageningen heeft ons veel nieuwe inzichten gegeven over onze materialen en biedt nieuwe kansen voor samenwerking met het bedrijfsleven. Het was heel interessant om te zien hoe wetenschap en design elkaar aanvullen.”

Het jonge bedrijf levert inmiddels al een aantal op mest-gebaseerde producten in Nederland waaronder vogelhuisjes. Ze gaan nu samen met de Wageningse onderzoeken verder zoeken naar andere geïnteresseerde partijen om de verwerking van mest tot diverse producten verder te ontwikkelen.

Balans

Maar het onderzoek heeft behalve veel kennis en contacten nog meer opgeleverd, ook voor de veehouders. “Nederland heeft een mestprobleem en koemest lijkt geschikt om er andere producten van te maken. Door koemest buiten de landbouwsector toe te passen, ontstaat in Nederland meer balans tussen de hoeveelheid geproduceerde mest en de hoeveelheid mest die duurzaam en milieuvriendelijk op het land gebracht kan worden. Dit kan ervoor zorgen dat er meer draagvlak voor de boeren – en de koeien – komt. Dit schept ook meer ruimte voor het gebruik van varkens- en kippenmest als bemester. Koemest heeft een slecht imago, maar met dit project laten we zien dat koemest niet alleen een probleem is, maar ook een waardevol product kan zijn!”

De Topsectoren Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en Agri & Food een doen jaarlijks oproep voor nieuwe Seed Money Projecten. In deze projecten onderzoeken consortia van bedrijven samen met Wageningen University & Research hoe en met wie een bepaald vraagstuk kan worden opgelost. Vaak resulteert een Seed Money Project in een plan van aanpak dat in een vervolgtraject wordt uitgerold. De volgende oproep voor nieuwe projecten wordt naar verwachting in oktober 2022 geopend.